ATLETİZM'DE ÇOKLU YARIŞMALARIN
TARİHÇESİ
Yunanca'da
"beş" anlamına gelen Pentadan üretilerek Pentadlon denilen
"beşli yarışma" M.Ö 708 yılındaki 18. Antik Olimpiyatların
Proğramında yer almış ve Ispartalı-Lampsis ilk şampiyon olma onurunu kazanmıştır.
Bu gün olduğu gibi
o zamanlarda sadece kazanan şöhret sahibi olur, başına takılan zeytin
dallarından yapılan sembolik bir tac yanında büyük miktarda para, evler ve
köleler kazanırdı. Antik dönemin ve günümüzün şampiyonlarının kazançları böyle
iken... Efsanevi atlet 1912 Olimpiyat Şampiyonu Jim Thorpe'nin İsveçte 5'li ve
10'lu yarışmada kazandağı iki altın madalyası (Oyunlar öncesi kısa bir süre
ayda 60 dolar karşılığı Beyzbol oynadığı için) bir yıl sonra geri alınmıştı. Bu
olay Olimpiyat tarihinin en büyük çelişkilerinden birisi olarak anılmaktadır.
Antik beşli yarışma 5 gün süren oyunların 3. gününde yapılırdı. Bir koşu, uzun
atlama, disk atma, cirit atma ve güreşten oluşurdu. Yarışma sırası kesin olarak
bilinmemekle birlikte, koşu ile başladığı ilk 4 yarışmada en iyi durumda olan
iki sporcunun son,yarışmada güreşmeye hak kazandıkları
varsayılmaktadır. Koşu 192 m. uzunlukta (Stadion) bir sürat koşusuydu, uzun
atlamada vazolarda ifade edildiği gibi ellerde ağırlık taşınıyordu (?) Cirit
atma Mürver ağacından yapılmış araçlarla yapılmaktaydı. Disk olarak önceleri
doğal taşlar sonraları ise işlenmiş metalden farklı ağırlıkları olan ancak
bugünkinden daha ağır araçlar kullanılmıştır. Güreş'te siklet farkı
gözetilmediğinden ağır olan avantaj sağlamaktaydı.
1604 yılından
başlayarak İngiliz Richter Robert Dover'in organize ettiği "Castword Games"
eksrim, güreş, çekiç atma, at binme, atlama beygiri olmak üzere çok farklı beş
disiplinden oluşuyordu. Annalia Dubrensis'e göre bu oyunlar modern olimpiyatların
öncü organizasyonu olmuştur.
19. Min ortasında
Atletizm'de ve özellikle çoklu yarışmalarda önemli gelişmeler görülmektedir. Bu
dönemde ağırlık ve ölçülerde standartlaşmaya gidilmiş, rekor tescillerine
başlanmıştır. Pedagog Johann Christoph Friedrich "Guts Muths",
"Gençler için Cimnastik" kitabını insan soyundaki fiziksel zayıflama
eğilimini önlemek için yayınlandı. Öğrencilerinin fiziksel gelişmelerini
yönlendirmek amacıyla koşu, yüzme ve atlamalar önerdi, ayrıca değerlendirme
amacı ile kitabında bir puan tablosu yer aldı.
Aynı açıdan çok
anlamlı olan ve düzenli olarak yapılan bir diğer orğanizasyonda 19 yy.
ortalarinda başlayan "Caledonishchen Spiele" (Kelt Oyunları) dir. Bu oyunların
geçmişi İskoçyalılara dayanmaktadır. Gülle atma, engeJli koşu, sırıkla yüksek
atlama gibi disiplinlerin keltlerden kaynaklandığı öncelerden beri
bilinmektedir.
Geçmişteki çoklu
yarışmalara bir örnekte İsveçte 1972'den beri yapılan ve İngiltere'de 1868 den sonra
"Much Wenlocks Olympics" adıyla anılan çok yönlü test yarışlarıdır. Disiplinleri:
Koşu, gülle atma, ip tırmanmadır.
1884 A:B.D.
şampiyonasında çok ilginç bir çoklu yarışma yer aldı. 100 yarda koşu, gülle
atma, yüksek atlama, 880 yarda yürüyüş, çekiç atma, sırıkla yüksek atlama, 120 yarda
engelli koşu, ağırlık fırlatma (25.4 kg), uzun atlama, 1609 m. koşu, on daldan
oluşan ve bir günde tamamlanan bir işkence!... Bu yarışma modeli daha sonra 1904
St. Louis Olimpiyat Oyunlarında uygulanmıştır. Bir sonraki Olimpiyat
proğramında 10'lu yarışma (dekatlon) yer almamış ancak 1912 yılında Stackholm de
uygulanan isveç modeli, dekatlon yarışmasında disiplin sırası ile mükemmelliği
yakalamış ve erkekler arasında günümüzdeki uygulanmıştır. Aynı diziliş mantığı
daha sonra tesis edilen bayanlar arası ileptatlon'a (7'li yarışma) da yansıtılmıştır.
Dekatlon
Yarışması:
I. Gün: 100 m koşu-uzun atlama- gülle
atma- yüksek atlama- 400 m koşu
II. Gün: 110 m engelli
koşu- disk atma- sırıklı yüksek atlama- cirit atma- 1500 m koşu
1912-1920, 1924 Olimpiyatlarında
ve arada geçen zamanrda Dekatlonun yanında Pentatlon (200 m- uzun- disk- cirit-
1500 m) yarışmasında Olimpiyatlarda ve diğer organ izasyonlarda yer almış daha
sonra olimpiyat proğramından çıkarılmıştır. 1964 yılında bayanlar yarışma
proğramına Pentadlon (80 m engel- gülle- yüksek- uzun- 200 m) İki günlük
yarışma olarak alınmıştır. Daha sonraları 80 m yerine 100m engel (1969), 200 m yerine
ise 800m (1977) Pentadlon proğramına girmiştir. Yaklaşık 10 yıl önce Pentadlon
yerini ileptadlona bırakarak bu gelişim sürdürülmüştür.
Çoklu yarışmalar
önceleri her dal için 1000 puan'a göre düzenlenmiş, verime göre artan bir
cetvel ile değerlendirilmiştir. 1934 yıiında ise "fin puan cetveli"
olarak bugünde bilinen sisteme geçilmiştir. Daha sonraları değişen ve gelişen
koşulara göre 1952'de 1964, 1985'de bazı düzenlemeler yapılmıştır.
1912 yılında
başlayan Dekatlon'un bugüne değin geçirdiği önemli bazı aşamalar aşağıdaki
cetvelde, dünya rekorları perspektifinden görülmektedir.
|
1500m |
1- 6.563
Puan JIM THORPE (A.B.D.) Stockholm
(1912) |
4.40,1 |
2- 7.146
Puan Hans SİEVERT (ALM) Hamburg
(1934) |
4.58,8 |
3- 8.009
Puan Yang Chuan (TAIWAN) WoinUT
(1963) |
4.40,1 |
4- 8.891 Puan Dan O Brien (A.B.D.) Talence (1992) |
4.40,1 |
5- 76503 Puan Alper Kasapoğlu Atina (1991) |
4.40,1 |
|
Cirit |
45.70 |
58.32 |
45.70 |
45.70 |
45.70 |
|||||
|
Sırık |
3.25 |
3.43 |
3.25 |
3.25 |
3.25 |
|||||
|
Disk |
36.98 |
47.23 |
36.98 |
36.98 |
36.98 |
|||||
|
110 Eng. |
15.60 |
15.60 |
15.60 |
15.60 |
15.60 |
|||||
|
400m |
52.2/ |
52/2 |
52.2/ |
52.2/ |
52.2/ |
|||||
|
Yüksek |
1.87 |
1.80 |
1.87 |
1.87 |
1.87 |
|||||
|
Gülle |
12.89 |
15.31 |
12.89 |
12.89 |
12.89 |
|||||
|
Uzun |
6.79 |
7.48 |
6.79 |
6.79 |
6.79 |
|||||
|
100 m
|
11.20 |
11.10 |
11.20 |
11.20 |
11.20 |
KAYNAKÇA
1 KORYÜREK Cüneyt (1996) Eski Olimpiyat
Arçelik 1996 Yıllığı
2 U. JONATH: E.HAAG: R. KREMPEL (1977) Leictatletik 2 Werfewn und
Mehrkampft Hamburg-Reinbek.
3 SCHENG C.: WENTZ S. (1992) Zehnkampft Munchen Compress Sport
4 WÜNCHE W: (1971) Athleten Duelle- Rekorte München-Südwest Verlağ.